Όπου και να ταξιδέψετε, με όποιους επαγγελματίες και αν μιλήσετε, σε όποιο γεωγραφικό μήκος και πλάτος κι αν βρεθείτε, οι φωτογράφοι έχουν παράπονα. Η χρυσή εποχή της φωτογραφίας, τα καλά χρόνια είναι πίσω. Οι αμοιβές υποφέρουν, το ίδιο και ο κύκλος εργασιών.Κάθε φωτογράφος αγωνιά αν θα παραμείνει ανταγωνιστικός και αν θα έχει αρκετές αναθέσεις για να καλύψουν την βιωσιμότητα της μικρής ή μεγαλύτερης επιχείρησής του.
Δεν το ισχυρίζονται μόνον οι έλληνες που έχουν στον ώμο τους το βάρος μιας τεράστιας και χρονίζουσας οικονομικής κρίσης, αλλά και οι ξένοι συνάδελφοι ακόμη και από τις δυτικές χώρες όπου -υποθετικά τουλάχιστον- ακμάζει η φωτογραφία. Για να υπάρξει ένα πρόβλημα, συνήθως συμβάλλουν περισσότεροι από ένας επιβαρυντικοί παράγοντες. Ιδού μερικοί από αυτούς σύμφωνα με την ως τώρα πείρα:
Η μετάβαση στην ψηφιακή τεχνολογία και ο υπερκορεσμός του επαγγέλματος.
Δεν είναι τυχαίο ότι η αναλογική εποχή της φωτογραφίας που εκτείνεται χοντρικά από την εφεύρεση του είδους ως περίπου το 2000, συμπίπτει με την περίοδο οικονομικής ευμάρειας όσων εμπλέκονταν με οποιαδήποτε επαγγελματική ιδιότητα μαζί της. Μπορούμε να το εξηγήσουμε με πολλούς τρόπους αλλά κατά γενική ομολογία οι περισσότεροι λόγοι ανάγονται στην τεχνική δυσκολία ως προς τη λήψη, επεξεργασία και εκτύπωση, που προϋπέθετε μακροχρόνια εκπαίδευση και εμπειρία. Για παράδειγμα πόσοι θα μπορούσαν να εμφανίσουν και να εκτυπώσουν ικανοποιητικά ένα ασπρόμαυρο φιλμ; (που μάλιστα η τεχνολογία του ήταν αρκετά απλή;) Λίγοι σε σύγκριση με τον συνολικό αριθμό όσων είχαν μηχανή και έκαναν κλικ… Ακόμη λιγότεροι όσοι είχαν αντίστοιχες γνώσεις στο έγχρωμο.Η έλευση της ψηφιακής φωτογραφίας τα άλλαξε όλα αυτά. Εκδημοκράτισε την πρόσβαση σε πιο ποιοτικό αποτέλεσμα, έστειλε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας το σκοτεινό θάλαμο και τις γνώσεις περί εμφάνισης/εκτύπωσης, απλοποίησε την επεξεργασία αφού όλα γίνονταν στον υπολογιστή και την εκτύπωση μέσω ασπρόμαυρων και έγχρωμων εκτυπωτών. Τα ειδικά εφέ, οι ενθέσεις, το ρετούς, η χρωματική εξισορρόπηση, η επέμβαση στο κοντράστ, τη φωτεινότητα κλπ. έγιναν παιγνιδάκι. ‘Ετσι όλο και περισσότεροι λόγω εξαπλούστευσης των διαδικασιών σκέφθηκαν να γίνουν επαγγελματίες φωτογράφοι, επιδεινώνοντας τις συνθήκες ανταγωνισμού. Ξαφνικά την ίδια πίττα διεκδικούσαν πολλοί περισσότεροι φιλόδοξοι επαγγελματίες έστω και με μηδαμινά εκπαιδευτικά εφόδια αφού το επάγγελμα σχεδόν πουθενά δεν υπόκειται σε πιστοποίηση ακαδημαϊκών προσόντων. Ο καθένας με αβάσταχτη ελαφρότητα δηλώνει φωτογράφος και μπαίνει στον ανταγωνισμό πολύ συχνά διαλύοντας τις τιμές. Όταν υπάρχει υπερπροσφορά εργασίας οι αμοιβές υποφέρουν… είναι κανόνας της ελεύθερης οικονομίας.
Τα πρακτορεία stock photo.
Περίπου ως το 2000-2005, υπήρχαν πρακτορεία για επαγγελματικές φωτογραφίες αλλά με αυστηρή οργάνωση, πολύ εκλεκτική συγκέντρωση υλικού από αναγνωρισμένους επαγγελματίες και με προσανατολισμό σε επιχειρηματική πελατεία υψηλών απαιτήσεων, ακριβούς τυπωμένους καταλόγους, οργανωμένα γραφεία με φυσική παρουσία κλπ. Ο μέσω internet μετασχηματισμός άλλαξε δραματικά το τοπίο. Πλέον τα micro stock agencies όπως αυτοαποκαλούνται, πρακτορεύουν σχεδόν άπειρο αριθμό φωτογραφιών και φωτογράφων. Τους βοηθάει η ευρυζωνικότητα, η αποθήκευση στο σύννεφο, η καθολική προσβασιμότητα μικρών και μεγαλύτερων πελατών στις βάσεις δεδομένων τους και η αλλαγή των αντιλήψεων. Πλέον εκατομμύρια δυνητικοί πελάτες ψάχνουν στις ψηφιακές φωτοθήκες να βρουν φωτογραφικό (και προσφάτως video) υλικό έναντι χαμηλού κόστους και χιλιάδες επί χιλιάδων φωτογράφοι είναι πρόθυμοι να υποβάλουν υλικό τους. Δυστυχώς λόγω της υπερπροσφοράς και της μειονεκτικής θέσης των φωτογράφων οι όροι είναι λεόντειοι και οι αμοιβές εξευτελιστικές.Στο πιο μεγάλο microstock, το γνωστό σε όλους Shutterstock oι φωτογράφοι είναι τυχεροί αν διεκδικούν πάνω από το 15% του ελάχιστου ποσοστού ενώ η εταιρία παρακρατεί για τον εαυτό της ως το 85%. Μάλιστα αυτό το 15% μπορεί να σημαίνει ως 2cents ή 2λεπτά του ευρώ ανά εικόνα, γιατί το πρακτορείο κάνει πακέττα και πουλάει σχεδόν τσάμπα για να προμοτάρει την “ξένη πραμάτεια” που ούτως ή άλλως δεν του έχει κοστίσει τίποτε. Mε άλλα λόγια οι φωτογράφοι χάνουν τον καιρό τους στέλνοντας φωτογραφίες σε microstock αφού οι απολαβές είναι από μηδαμινές ως ελάχιστες και μάλιστα χωρίς να υπολογίσει κανείς τα έξοδα σε αποσβέσεις εξοπλισμού, χρόνο για τις λήψεις, μετακινήσεις, εφορία κλπ.
Δωρεάν φωτογραφίες.
Όμως ο “αθέμιτος ανταγωνισμός” δεν σταματάει εδώ. Πέρα από τα γιγάντια πρακτορεία κατηγορίας Shutterstock, Getty Images, Adobe Stock κλπ. υπάρχουν και οι δωρεάν λύσεις για κάποιον που χρειάζεται φωτογραφικό υλικό – και δεν είναι διατεθειμένος να πληρώσει. Έτσι λοιπόν έχουμε τα free stock photo sites όπως Unsplash, Pikwizard, Rawpixel, Reshot κλπ. εκεί όποιος θέλει ανεβάζει τις εικόνες του χωρίς να απαιτεί τίποτε παρά μόνον την ευκαιριακή αναγνώριση από όσους κάνουν τον κόπο να παραθέσουν το credit line δηλ. να αναγράψουν το όνομα του δημιουργού ως minimum προϋπόθεση. Εκεί θα βρείτε άπειρες εικόνες κυρίως από τοπία κα τουριστικούς προορισμούς αλά και κάθε άλλο φωτογραφικό αντικείμενο, σχεδόν πάντα καλά οργανωμένο υλικό ταξινομημένο σε κατηγορίες, με keyowords κλπ. Πολύ συχνά το δωρεάν υλικό είναι αρκετά καλό και ικανό να”υπεξαιρέσει” δουλειά από τους “καθ’ ύλην αρμόδιους” επαγγελματίες φωτογράφους.
Δωρεάν δουλειά έναντι διαφήμισης.
Πληθαίνει διαρκώς στο εξωτερικό –και στην Ελλάδα- το φαινόμενο της εργασιακής εκμετάλλευσης, κυρίως νέων φωτογράφων, όπου μικροί και μεγαλύτερο εργοδότες διατυπώνουν την “πρόταση” να μην αμειφθεί κάποιος για φωτογραφική ανάθεση με την υπόσχεση “προβολής” και “διαφήμισης”. Δηλ. να εργαστεί δωρεάν ακόμη και για μεγάλες εταιρίες και οργανισμούς και να επικαλεστεί αυτή τη συνεργασί α του σε μεταγενέστερους πελάτες για να επεκτείνει τον κύκλο δραστηριοτήτων του και να αυξήσει το κασέ του. Δυστυχώς πρόκειται για ψευδεπίγραφες υποσχέσεις και ένα φαύλο κύκλο όπου αν πέσει μέσα ο επαγγελματίας δύσκολα ξεφεύγει. Χάνει την επαγγελματική του αξιοπρέπεια και όσο το δέχεται τόσο αποθρασύνονται “εργοδότες” με παρόμοια τζαμπατζήδικη νοοτροπία που στρεβλώνει κάθε έννοια συναλλακτικής ηθικής και πρακτικής.