Σε μια φωτογραφία, υπάρχουν δύο είδη ευκρίνειας, και είναι σημαντικό να τις ξεχωρίσουμε στη σκέψη μας. Η οπτική ευκρίνεια καθορίζεται από την ποιότητα του φακού και του αισθητήρα. Αντίθετα, η ευκρίνεια που επιτυγχάνεται με την χρήση software (λογισμικού) δημιουργεί μια “ψευδαίσθηση” οξύτητας, αυξάνοντας το κοντράστ στα άκρα των αντικειμένων.
Oυσιαστικά, αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως ευκρίνεια σε μια φωτογραφία είναι συνδυασμός δύο παραμέτρων: της ανάλυσης (resolution) και της οξύτητας. Η ανάλυση (resolution) είναι παράμετρος με την οποία όλοι είμαστε εξοικειωμένοι – είναι η ποσότητα πληροφοριών που μεταφέρει μια εικόνα. Η ανάλυση καθορίζεται από ορισμένες παραμέτρους, με πιο γνωστές και σημαντικές, τον αριθμό των pixel και την ικανότητα του φακού να αναλύει λεπτομέρειες. Αντίθετα, η οξύτητα (acutance) ορίζεται – κάπως αφηρημένα – ως η αλλαγή φωτεινότητας κατά μήκος της οριογραμμής ενός αντικειμένου. Από τις δύο αυτές παραμέτρους, είναι η οξύτητα (acutance) που επηρεάζεται από φίλτρα όπως το Unsharp Mask ή το Smart Sharpen του Photoshop. Τα φίλτρα αυτά αυξάνουν το κοντράστ κατά μήκος της οριογραμμής (περιγράμματος) ενός αντικειμένου και έτσι δίνουν την εντύπωση ότι όλα τα εικονιζόμενα- δηλαδή η φωτογραφία στο σύνολό της, είναι πια ευκρινή. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τέτοια φίλτρα λογισμικού, δεν έχουν την δυνατότητα να βελτιώσουν την πραγματική ανάλυση, δηλαδή, δεν είναι δυνατόν να προσθέσουν λεπτομέρειες (πληροφορίες). Θα βοηθήσουν μόνον στην υποκειμενικά πλέον ευκρινή εμφάνιση των ήδη καταγεγραμμένων πληροφοριών.
Sharpening: αναγκαία διαδικασία
Όλες οι ψηφιακές μηχανές έχουν μπροστά από τον αισθητήρα ένα φίλτρο, το γνωστό anti-aliasing. Ο σκοπός του συγκεκριμένου είναι να μειώσει τα προβλήματα που είναι πιθανόν να εμφανιστούν σε μία φωτογραφία στην οριογραμμή μεταξύ δύο αντικειμένων ή χρωμάτων (γνωστά ως artιfacts ή jaggies). Δυστυχώς, το anti-aliasing φίλτρο επιτυγχάνει τον σκοπό του, θολώνοντας ελαφρά την φωτογραφία. Αυτό σημαίνει ότι η αρχική ψηφιακή φωτογραφία, χωρίς καθόλου επεξεργασία, δεν φαίνεται απόλυτα ευκρινής και θα χρειασθεί όξυνση, γνωστή σαν sharpening. Φωτογραφίζοντας σε format JPEG, μία επιλογή είναι να αφήσουμε την μηχανή να εκτελέσει αυτόματα κάποιας μορφής sharpening, με την εφαρμογή μαθηματικού αλγορίθμου, επαναφέροντας την χαμένη οξύτητα της φωτογραφίας. Η άλλη επιλογή είναι η εφαρμογή sharpening κατά την μετέπειτα επεξεργασία της φωτογραφίας, π.χ. μέσω του Photoshop.
Τελικό sharpening
Η αύξηση της οξύτητας (sharpening), συνιστάται να είναι το τελευταίο βήμα στην επεξεργασία μιάς φωτογραφίας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε φωτογραφία χρειάζεται διαφορετικό βαθμό όξυνσης (sharpening). Σε γενικές γραμμές, εικόνες χαμηλής ανάλυσης (όπως αυτές που προορίζονται για χρήση στο διαδίκτυο), απαιτούν μικρότερο βαθμό sharpening από τις εικόνες υψηλότερης ανάλυσης, όπως αυτές που θέλουμε να εκτυπώσουμε. Αφήνοντας την μηχανή να εκτελέσει αυτόματα την διαδικασία, ίσως μας φανεί ικανοποιητικό γιά τις αναμνηστικές φωτογραφίες των διακοπών μας. Για πιο σοβαρή φωτογράφηση αυτή η διαδικασία (sharpening) είναι τόσο σημαντική όσο και η υπόλοιπη επεξεργασία.

Φίλτρο Smart Sharpen
Σε παλαιότερες εκδόσεις του Photoshop, το φίλτρο Unsharp Mask αποτελούσε τη μοναδική επιλογή για την διαδικασία sharpening. Όμως, ένα νέο φίλτρο, με το όνομα Smart Sharpen, που προστέθηκε στο Photoshop από την έκδοση CS2 και στις νεώτερες, υπόσχεται μείωση των artifacts (προβλήματα “οδοντώσεων” ή “γρεζιών” στην οριογραμμή μεταξύ δύο χρωμάτων της εικόνας), χρησιμοποιώντας πιο “έξυπνο” αλγόριθμο. Το νέο φίλτρο Smart Sharpen, θεωρητικά, θα αποδώσει καλύτερα, επειδή μπορεί ευκολότερα να βρεί τμήματα της εικόνας που χρειάζονται sharpening (άκρες), χωρίς να πειράξει τις περιοχές στις οποίες δεν απαιτείται sharpening (γιά παράδειγμα μεγάλες ομοιόμορφες περιοχές όπως ο γαλάζιος ουρανός). Αυτό επιτυγχάνεται με την επιλογή Lens Blur για να ορίσει ποιές περιοχές πρέπει να υποστούν sharpening. Αντίθετα, το Unsharp Mask διαθέτει μόνον την επιλογή Gaussian Blur. Επιπρόσθετα, με τo “More Accurate”, το φίλτρο Smart Sharpen μπορεί να αναγνωρίσει και να μειώσει τα εφέ halo που προκαλούνται από την συνολική διαδικασία sharpening. Εδώ, ο χρήστης μπορεί να καθορίσει το τονικό πεδίο που θεωρεί ως halo, αλλά και πόσο επιθυμεί να τα μειώσει. Βέβαια, αναπόφευκτη είναι μια δόση υποκειμενικότητας.
Πόσο sharpening;
Χρησιμοποιώντας το φίλτρο Unsharp Mask, οι συνιστώμενες ρυθμίσεις των παραμέτρων είναι Amount=70-100, Radius=1-1,5 και Threshold=0. Με το φίλτρο Smart Sharpen μπορούμε να πειραματιστούμε αυξάνοντας λίγο το Radius, εφ’ όσον επιλέξουμε ‘Lens Blur’ από το υπο-μενού Remove. Άλλωστε, το νέο φίλτρο υπόσχεται ότι θα επιλέξει αρκετά καλά τις άκρες, αλλά και τυχόν halos (το πιο κοινό πρόβλημα – artifact – κατά την διαδικασία sharpening).
Φίλτρο Smart Sharpen – παράμετροι
Επιλέγοντας το φίλτρο Smart Sharpen (από το μενού Filter>Sharpen>SmartSharpen) εμφανίζεται ένα πλαίσιο με τις εξής παραμέτρους:
(Α) Amount και Radius: Ο κυλιόμενος cursor Amount καθορίζει πόσο αυξάνεται το κοντράστ κατά μήκος μιας γραμμής (συνιστάται τιμή από 90-150), ενώ ο κυλιόμενος cursor Radius καθορίζει, από τα pixel που περιβάλλουν μια γραμμή, ποιά θα επηρεαστούν από την διαδικασία sharpening. Η σωστή τιμή είναι υποκειμενική και εξαρτάται από την χρήση της φωτογραφίας. Συνήθως, λειτουργεί σωστά τιμή Radius 0,5 ως 1,0 για φωτογραφίες που βλέπουμε στην οθόνη, ενώ για υψηλής ανάλυσης εκτυπώσεις είναι προτιμότερη η επιλογή τιμής μεταξύ 1,0 και 2,2.
(Β) Remove μενού: Παραδόξως, όλα τα φίλτρα όξυνσης (sharpening) χρησιμοποιούν ένα εργαλείο ελαφρού θολώματος. Εδώ, στο υπομενού Remove, επιλέγουμε το είδος θολώματος που θα χρησιμοποιηθεί. Εάν επιλέξουμε “Gaussian Blur”, το φίλτρο Smart Sharpen λειτουργεί ακριβώς όπως το προηγούμενο φίλτρο Unsharp Mask. Η διαφορά των δύο φίλτρων εστιάζεται κυρίως σε αυτό το μενού και στην επιλογή “Lens Blur” που είναι πλέον διαθέσιμη από το φίλτρο Smart Sharpen, και θεωρητικά
θα δώσει καλύτερα αποτελέσματα.
(Γ) More Accurate: Στο κάτω μέρος του πλαισίου, η επιλογή “More Accurate”, κάνει το φίλτρο πιο σύνθετο και οδηγεί στο ψάξιμο κάθε λεπτομέρειας σε μια εικόνα, συμπεριλαμβανομένου του θορύβου (noise) και του κόκκου (grain).
(Δ) Shadow – Highlight επιλογές: Αυτές εμφανίζονται επιλέγοντας το Advanced, στο επάνω μέρος του πλαισίου, και επιτρέπουν την μείωση των halo που συχνά εμφανίζονται γύρω από άκρες (όρια) υψηλού κοντράστ, κατά την διαδικασία sharpening. Η επιλογή Fade Amount ελέγχει την μείωση της όξυνσης (sharpening) σε περιοχές υψηλής ή χαμηλής φωτεινότητας. Ο κυλιόμενος cursor Tonal Width καθορίζει ποιοί τόνοι θεωρούνται ως Highlights και Shadows. Και το Radius καθορίζει την περιοχή γύρω από κάθε pixel που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει αν ένα pixel είναι σε shadow ή highlight περιοχή.
(E) Settings: Με αυτή την επιλογή, όλες οι ρυθμίσεις μπορούν να αποθηκευτούν και να κληθούν όποτε τις χρειασθούμε.
κείμενα Γιώργος Κλαδούχας
Αναδημοσίευση από τον ΦΩΤΟγράφο 184, Απρίλιος, 2009