Άλλο ένα – ξεχασμένο – φωτογραφικό αρχείο ανασύρεται στην επιφάνεια
Το ότι ο διάσημος ζωγράφος είχε διάφορους ρομαντικούς δεσμούς είναι ευρύτερα γνωστό. Το ότι οι ερωμένες του ήταν και μούσες και μοντέλα στα σουρεαλιστικά του έργα, είναι επίσης γνωστό. Ίσως εκείνο που είναι λιγότερο διαδεδομένο, είναι πως ένα από τα μοντέλα του, η σουρεαλίστρια καλλιτέχνιδα Dora Maar, ήταν κυρίως φωτογράφος, η οποία είχε σπουδάσει (κάτι σπάνιο για την εποχή) φωτογραφία αλλά και είχε ανοίξει δικό της πετυχημένο φωτογραφικό στούντιο το 1931 στο Παρίσι.
Μέχρι πρόσφατα, πολλά άρθρα αναφέρονταν στην Henriette Theodora Markovitch (το πραγματικό όνομα της Maar) ως την μούσα που ενέπνευσε ένα από τα πασίγνωστα πορτραίτα του Πικάσο, το Weeping Woman (1937) και την ερωμένη που κατέγραψε με τον φακό της τα στάδια δημιουργίας του επικού ζωγραφικού πίνακα Guernica.
Όμως σε ένα κουτί που είχε παραμείνει σε μια γωνιά επί σειρά ετών (κάπως έτσι φαίνεται να γίνεται μυθιστορηματικά), οι απόγονοί της Maar, οι οποίοι είναι Γάλλοι και Κροάτες, βρήκαν 750 φωτογραφίες της σε αρνητικά και κοντάκτ. Αυτά θα πωληθούν σε δημοπρασία σύντομα, αλλά κυρίως ρίχνουν ένα νέο φως πάνω στην φωτογραφική πλευρά της σουρεαλίστριας γυναίκας. Μάλιστα, μελετητές εστιάζουν στην σχέση της μούσας, ερωμένης με τον άντρα (συνήθως) διάσημο καλλιτέχνη και πώς αυτές οι σχέσεις παρουσιάζονται μέχρι σήμερα στην ιστορία της τέχνης.
Και εδώ είναι πού τίθεται ένα γιγάντιο ζήτημα στο πώς δημιουργείται η ιστορία: Πριν λίγες εβδομάδες βρέθηκε τυχαία (ή μοιραία;) στα χέρια μου, ένα αρκετά παλιό λεύκωμα όπου Τσέχοι φωτογράφοι αποτυπώνουν την Πράγα. Μεταξύ τους βέβαια συγκαταλέγεται ο Josef Sudek ο οποίος ήδη εν ζωή είχε αναγνωριστεί στην τότε Τσεχοσλοβακία αλλά και άλλα ονόματα γνωστά στην ιστορία της κεντροευρωπαϊκής φωτογραφίας. Όμως το παράξενο είναι πως μέσα στο βιβλίο εμφανίζονται δυο-τρεις Τσέχοι φωτογράφοι τους οποίους ουδέποτε είχα ακούσει (παρόλο που μελετώ την ιστορία της τσέχικης φωτογραφίας αρκετά χρόνια) και εκεί – μαζί με προγενέστερους προβληματισμούς – αναρωτιέται κανείς για το πώς… χτίζεται η ιστορία μιας μορφής τέχνης.
Πώς χτίζεται το έργο ενός φωτογράφου από τον ίδιο τον δημιουργό ή από έναν επιμελητή/ιστορικό της τέχνης και πώς τοποθετείται εκ των υστέρων εντός του ιστορικού, καλλιτεχνικού πλαισίου. Όμως επειδή αυτή είναι μία ιδιαίτερα μακρά – θεωρητική και φιλοσοφική – συζήτηση ας παραμείνουμε στην πιο… απλή (και ίσως πιο ενδιαφέρουσα) πλευρά της ιστορίας αυτής.
Στην περίπτωση της Dora Maar, όπως και σε πολλές άλλες αντίστοιχες, ξαφνικά επαναπροσδιορίζεται μετά από δεκαετίες το καλλιτεχνικό της έργο και η αξία της στην ιστορία του μέσου, χάρη σε ένα κουτί που ξεθάφτηκε από κάποιους κληρονόμους. Ο – φωτογραφικός – δρόμος είχε τη δική του ιστορία… Μήπως όμως εξαρτάται κυρίως από ποιόν ή ποιά γράφει αυτή την ιστορία (της Φωτογραφίας) τελικά;…
.jpg)
